روایت تحقیقی ناتمام درباره جلسات قرآن مشهد قدیم | از زعفرانیه تا پایین خیابان

امضایی که در این شهر باقی است

قصه برای من از پنج شش سال پیش آغاز می‌شود. نمی‌دانم کدام دوست و رفیقی من را با موسفیدکرده‌ای در جامعه قاریان قرآن مشهد آشنا کرده است تا مقدمه یک گپ شکل بگیرد؛ گپی که تهش می‌رسد به چند عکس تاریخی دیده نشده از جمعیت‌هایی در جلسات قرآن قدیم. همچنان که سیدحسین درافشان نوشته است، می‌گویند اسم سرحلقه این جلسات «سیدمحمد عرب زعفرانی» است. او به مشهد آمد و مبدع سبک‌هایی از تلاوت و دستگاه‌هایی به ویژه در قرائت قرآن شد که آن‌ها را منحصر به مشهد کرده است. نشانه اش هم اینکه عکس او در بسیاری از آن جلسات، به میخ دیوار متصل است.

سیدحسین می‌نویسد: «از جمله تلامیذ آن مرحوم ملاعباس قاری (ره) و شیخ محمدحسن رضوان (ره) و حافظیان (ره) و مرحوم والدم می‌باشد...» بعد، اما دستم می‌آید که «حاج حسن رضوان» از میان این جمع از همه مشهورتر است. انگار خطاط و کتیبه نگاری که به «رضوان» امضا می‌کند، تبار و خاندانش را در مشهد با شهرت «بیوکی» می‌شناسند؛ خطاطی که کاشی مسجد حاج حکیم خیابان طبرسی و سردر مدرسه عسکریه پایین خیابان و نقاشی‌ای در حرم مطهر و خلاصه چندین و چند خطاطی دیگر هنوز از او بر درودیوار این شهر باقی است.

کهن سال‌ترین چهره قرآنی مشهد

ماجرای جلسات قرآن قدیم مشهد به سبک مرحوم عرب زعفرانی، اما قصه طولانی تری است. یک سر این روایت می‌رسد به محله پایین خیابان و موقوفه‌ای از خاندان درافشان که در میان هتل‌ها و تجاری‌های این محله، برجا مانده است. سر دیگرش می‌رسد به جلسه سن وسال دار‌هایی که هنوز به دستگاه‌های قدیم تلاوت می‌کنند. یک سوی دیگر آن هم در جلسات کهن سال‌ترین چهره قرآنی مشهد است، استاد «غلامعلی بخش زحمتکش» که حالا در ۹۳ سالگی هنوز پای کار تدریس سبک استادانش باقی مانده است. درباره همه این چهره‌ها و حواشی و قصه‌های جلسات قرآن قدیم مشهد در شماره‌های آینده این روایت می‌نویسم تا مگر با این روش تاریخ قاریان قدیمی قرآن در مشهد را زنده نگه داریم.